ما رأیت الا جمیلا
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامههای کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علیاصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جایها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بینالحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبتها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیهخوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینهزنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشتگذاری • نخلگردانی • قمهزنی • راهپیمایی اربعین • تابوتگردانی • مراسم تابوت | |
ما رأیتُ الّا جمیلاً (به فارسی: جز زیبایی چیزی ندیدم) جمله مشهور حضرت زینب(س) پس از واقعه عاشورا در پاسخ به عبیدالله بن زیاد است. عبیدالله در مواجهه با اسیران کربلا، پس از نسبت دادن واقعه کربلا به خواست خداوند، از زینب دلیل کار خداوند را پرسید، و او در پاسخ گفت: «جز زیبایی چیزی ندیدم». او در تبیین کلام خود، شهادت را سرنوشت امام حسین(ع) و یارانش از جانب خداوند عنوان کرد و از محاکمه نزدیک ابنزیاد توسط خداوند سخن به میان آورد.
این جمله، نشانگر قدرت ایمان، اخلاص و تسلیم حضرت زینب(س) در برابر آزمایش و امتحان الهی دانسته شده است. تفسیرهای مختلفی از سوی محققان درباره زیبایی موردنظر او بیان شده که زیباییِ هدف و رفتار امام حسین(ع) و یارانش، و همچنین زیبایی تدبیر خداوند از جمله آنهاست. رسوا کردن ابنزیاد و اثبات حقانیت امام حسین(ع)، از جمله اهداف حضرت زینب(س) در بهکار بردن این جمله بیان شده است.
خاستگاه تاریخی
جمله «ما رأیت الا جمیلا»، از جملات مشهور[۱] حضرت زینب(س) بعد از واقعه عاشورا دانسته شده است.[۲] بنابر گزارشهای تاریخی، عبیدالله بن زیاد پس از رویارویی با اسیران کربلا در عمارت کوفه، شهادت امام حسین(ع) و یارانش را سبب رسوایی آنها از جانب خداوند عنوان کرد و به حضرت زینب گفت: دیدی خدا با برادر و خاندانت چه کرد؟ زینب در پاسخ، این جمله را بهکار برد[۳] و در ادامه گفت: اینان افرادی بودند که خداوند سرنوشتشان را شهادت تعیین کرده بود و آنان نیز به خوابگاههای ابدی خود رفتند و به همین زودی خداوند، میان تو و آنان جمع میکند تا تو را به محاکمه بکشد![۴] آن زمان متوجه خواهی شد که پیروزی از آن چه کسی خواهد بود. مادرت به عزایت بنشیند، ای پسر مرجانه.[۵] عبیدالله پس از جواب زینب عصبانی شد و تصمیم گرفت او را به قتل برساند، اما با وساطت یکی از یارانش از این کار منصرف شد.[۶]
محمدهادی یوسفی غروی (زاده ۱۳۲۷ش)، تاریخپژوه، معتقد است این جمله اولینبار در قرن هفتم هجری قمری توسط سید ابن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق) در کتاب لهوف ذکر شده است.[۷] با این حال جمله «ما رأیت الا حملا» در کتاب الفتوح اثر ابناعثم کوفی (درگذشت ۳۱۴ق) آمده است.[۸] به گفته علی شیری، مصحح کتاب الفتوح، عبارت «حملا» مناسب سیاق نیست و آن را به «جمیلا» تغییر داده است.[۹]
بیانگر شخصیت حضرت زینب(س)
بیان عبارت «ما رأیت الا جمیلا» در آن مقطع، نشانهای از عظمت روح، اخلاص و تسلیم حضرت زینب(س) در برابر امتحان الهی قلمداد شده،[۱۰] و همچنین گفته شده که بیان این جمله از سوی حضرت زینب(س)، نشانگر وجه عرفانی شخصیت اوست.[۱۱] نیز اینکه این جمله نگاهی توحیدی است که اعتقاد به امر و قضای الهی را نشان میدهد.[۱۲]
گفته شده حضرت زینب(س) در روز عاشورا به دلیل جایگاه رفیع در اعتقاد به توحید، دو جمال را مشاهده کرد؛ یکی جمال ربوبیت خدای متعال و دیگری جمال عبودیت امام حسین(ع)، و این به معنای اوج مقام محبت و رضای الهی است.[۱۳]
منظور از زیبایی
جمله ما رأیت الا جمیلا به معنای «جز زیبایی چیزی ندیدم» ترجمه شده، و برخی نیز آن را به معنای «بهجز صاحب جمال چیزی ندیدم» معنا کردهاند.[۱۴] همچنین گفته شده که در نگاه ظاهری به ماجرای عاشورا، هیچ صحنه زیبایی وجود نداشت و منظور حضرت زینب(س)، حقیقت دیگری بود که در ورای ظاهر وجود داشت؛[۱۵] از جمله زیبایی اهداف واقعه عاشورا که عبارت بودند از هدایت انسانها و نجات دادن آنها از ظلمت و تاریکی جهالت، زنده کردن اسلام و احیای سنت نبوی، افشا کردن ماهیت امویان و طاغوتهای زمان، زدودن بدعتها و کجرویها، زنده کردن حق و میراندن باطل و امر به معروف و نهی از منکر.[۱۶]
زیبایی رفتار امام حسین(ع) و یاران او و زیبایی شهادت و جان دادن در راه خدا،[۱۷] و نیز زیبایی خداوند و افعال او نیز در بیان معنای زیبایی از دید حضرت زینب، مورد اشاره قرار گرفته است.[۱۸]
کارکردشناسی
جمله «ما رأیت الا جمیلا» و هدف حضرت زینب(س) در به کار بردن این جمله، از سوی محققان مورد تفسیر و تأویل قرار گرفته است و آثار مختلفی را برای آن ذکر شده است.[۱۹] بعضی از آنها عبارتاند از:
رسوا کردن ابنزیاد
سید عبدالکریم هاشمینژاد، نویسنده کتاب درسی که حسین(ع) به انسانها داد، بر آن است که عبیدالله بن زیاد سعی داشت با ارتباط دادن رفتار خود به خواست الهی و نادیده گرفتن خطای انسانها، بر جنایتهای روز عاشورا سرپوش بگذارد،[۲۰] اما حضرت زینب(س) با این سخن حقایق را بازگو کرد و دیدگاه ابنزیاد مبنی بر خدایی بودن شکست امام را رد نمود؛[۲۱] بنابراین سخنان حضرت زینب سبب آشکار شدن حقایق قیام برای حاضران و رسوایی ابنزیاد در مجلس شد.[۲۲]
اثبات حقانیت امام حسین(ع)
گفته شده کمترین اظهار ضعف و نارضایتی از سوی حضرت زینب(س) میتوانست دشمن را پیروز جلوه دهد، اما جمله زینب(س) سبب تزلزل جایگاه دشمنان و اثبات حقانیت امام حسین(ع) نزد مردم شده[۲۳] و علاوه بر جلوگیری از تحریف واقعه کربلا توسط حکومت بنیامیه، افکار مردم را برای گرفتن انتقام آماده کرد.[۲۴]
پانویس
- ↑ «معنای «ما رأیت الا جمیلاً»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ علوی علیآبادی، «ما رأیت الا جمیلا»؛ «سرّ تولد «ما رأیتُ الّا جمیلاً» از دل مصائب کربلا»، خبرگزاری شبستان؛ «نگاه الهی حضرت زینب(س) به واقعه کربلا»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ ابناعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۲؛ مقرم، مقتل الحسین(ع)، بیروت، ص۳۴۱؛ ابنطاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۶۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۷؛ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۹۳؛ ابناثیر، الکامل، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۸۲.
- ↑ ابناعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۲.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۷؛ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۹۳.
- ↑ «عدم تایید منابع تاریخی در نسبت دادن"ما رایت الا جمیلا" به حضرت زینب(س)»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ ابناعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۲.
- ↑ ابناعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۲، پاورقی.
- ↑ علوی علیآبادی، «ما رأیت الا جمیلا».
- ↑ جمعی از نویسندگان، مع الرکب الحسینی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۱.
- ↑ جمعی از نویسندگان، مع الرکب الحسینی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۱؛ «سرّ تولد «ما رأیتُ الّا جمیلاً» از دل مصائب کربلا، خبرگزاری شبستان.
- ↑ «حضرت زینب(س) چگونه به مقام «ما رایت الا جمیلا» رسید»، کبنا نیوز.
- ↑ «ما رأیت الا جمیلا را درست معنا کنیم»، سایت قاصدون.
- ↑ «چرا حضرت زینب(س) فرمودند ما رایت الا جمیلا؟»، تبیان؛ «منظور از «ما رأیت الا جمیلا»»، پایگاه اطلاع رسانی یاوران مهدی(عج).
- ↑ «معنا و تفسیر دقیق جمله حضرت زینب(س) ما رایت الا جمیلا چیست؟»، شهر جواب.
- ↑ «مَا رَأَیتُ إِلَّا جَمِیلًا؛ جواب دندان شکن «حضرت زینب(ع) به ابنزیاد»، خبرگزاری میزان.
- ↑ علوی علیآبادی، «ما رأیت الا جمیلا»؛ «شرح عبارت "ما رأیت الا جمیلا" (بخش اول) - سید محمد مهدی میرباقری»، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).
- ↑ مشاهری فرد، «تأملی زیباییشناختی بر ما رأیت الا جمیلا».
- ↑ هاشمینژاد، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، ۱۳۸۲ش، ص۲۰۸؛ «معنا و تفسیر دقیق جمله حضرت زینب(س) ما رایت الا جمیلا چیست؟»، شهر جواب.
- ↑ هاشمینژاد، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، ۱۳۸۲ش، ص۲۰۸.
- ↑ هاشمینژاد، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، ۱۳۸۲ش، ص۲۰۸.
- ↑ علوی علیآبادی، «ما رأیت الا جمیلا».
- ↑ هاشمینژاد، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، ۱۳۸۲ش، ص۲۰۹.
منابع
- ابناعثم، أحمد بن اعثم، کتاب الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۱ق.
- ابنالاثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ش.
- ابنطاووس، علی بن موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه سید احمد فهری زنجانی، تهران، نشر جهان، ۱۳۴۸ش.
- ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- جمعی از نویسندگان، مع الرکب الحسین(ع)، قم، نشر نخستین، ۱۳۸۶ش.
- «حضرت زینب(س) چگونه به مقام «ما رایت الا جمیلا» رسید»، کبنانیوز، تاریخ درج مطلب: ۹ اسفند ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- «چرا حضرت زینب(س) فرمودند ما رایت الا جمیلا؟»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۶ شهریور ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- «سرّ تولد «ما رأیتُ الّا جمیلاً» از دل مصائب کربلا، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ شهریور ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ق.
- «شرح عبارت "ما رأیت الا جمیلا" (بخش اول) - سید محمد مهدی میرباقری»، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع)، تاریخ درج مطلب: ۱۴ شهریور ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم والملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
- «عدم تایید منابع تاریخی در نسبت دادن"ما رایت الا جمیلا" به حضرت زینب(س)»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: ۲ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- علوی علیآبادی، فاطمه سادات، «ما رأیت الا جمیلا»، در پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش.
- «مَا رَأَیتُ إِلَّا جَمِیلًا؛ جواب دندان شکن «حضرت زینب(ع) به ابنزیاد»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۵ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- «ما رأیت الا جمیلا را درست معنا کنیم»، سایت قاصدون، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- مشاهریفرد، عطیه، «تأملی زیباییشناختی بر ما رأیت الا جمیلا»، موسسه فرهنگی هنری سلیس، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- «معنا و تفسیر دقیق جمله حضرت زینب(س) ما رایت الا جمیلا چیست؟»، شهر جواب، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آبان ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- «معنای «ما رأیت الا جمیلاً»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۳۰ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- مقرّم، عبد الرزاق، مقتل الحسین(ع)، بیروت، مؤسسه الخرسان للمطبوعات، بیتا.
- «منظور از «ما رأیت الا جمیلا»»، پایگاه اطلاع رسانی یاوران مهدی(عج)، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ق.
- «نگاه الهی حضرت زینب(س) به واقعه کربلا»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۸ آبان ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت، ۱۴۰۲ق.
- هاشمینژاد، سید عبدالکریم، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۲ش.